5 kroków – Otwarte Strefy Aktywności (OSA)

Otwarte Strefy Aktywności (OSA) to rządowy program rozwoju małej infrastruktury sportowej, który ruszył w 2018 roku. W 2019 roku ruszył pierwszy nabór wniosków. W ramach programu można otrzymać dofinansowanie na budowę stref aktywności w dwóch wariantach:

Wariant podstawowy:
  • Siłownia plenerowa (wymagane minimum 6 urządzeń)
  • Strefa relaksu (minimum 4 ławki, plenerowe urządzenia do gier, np. gier planszowych typu szachy/warcaby lub stół do ping ponga, trampolina, itp., zagospodarowanie zieleni)

Wariant rozszerzony:

  • Siłownia plenerowa (minimum 6 urządzeń)
  • Strefa relaksu (minimum 4 ławki, plenerowy stolik do gier planszowych, np. szachy/warcaby lub inne plenerowe urządzenia do gry, np. stół do ping ponga, itp., zagospodarowanie zieleni)
  • Plac zabaw o charakterze sprawnościowym (w programie wymagane 3 urządzenia dla dzieci o charakterze sprawnościowym)
  • Ogrodzenie terenu (wymagane minimum ogrodzenie placu zabaw!)

Należy pamiętać, że w wariancie rozszerzonym plac zabaw powinien być oddzielony od siłowni plenerowej ogrodzeniem lub odpowiednio oddalony!

Program budzi duże zainteresowanie, ale także wątpliwości. Z pewnością daje możliwość dofinansowania inwestycji prozdrowotnej i prospołecznej. Jednak, aby to osiągnąć potrzebna jest osoba, która będzie koordynowała cały proces. Każde aplikowanie o dodatkowe środki wymaga przecież zaangażowania czasowego, często kosztem innych obowiązków lub prywatnego czasu. Przygotowując wniosek i koordynując realizację inwestycji łatwo narazić się na błędy, zwłaszcza, gdy nie wiemy, w którym momencie możemy je popełnić.

Od strony bezpieczeństwa inwestycję tego typu można rozważyć w 5 krokach – zapraszamy do lektury.

Krok 1. Projekt.

Planując realizację projektu najpierw rozważamy jego lokalizację. W przypadku Otwartej Strefy Aktywności warto pomyśleć, aby powstała ona w miejscu atrakcyjnym dla rekreacji. Do takiego miejsca użytkownicy często będą przyjeżdżali na miejsce rowerem i przyda im się sensowny stojak. Jeżeli teren będzie ogrodzony, to warto, aby można było na niego wjechać z wózkiem dziecięcym lub inwalidzkim i nie ugrząźć przy tym w piasku lub błocie. Tu pomoże kawałek utwardzonej powierzchni przy furtce.
Jeżeli wybrane miejsce jest zlokalizowane przy drodze, to pytanie, czy jest przy nim bezpieczne przejście dla pieszych. Jeśli nie, to większe zagrożenie dla zdrowia i życia może stanowić przyjście do OSA, niż jej użytkowanie. Należy też pamiętać, że zgodnie z ostatnimi zmianami do rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie urządzenia służące rekreacji, takie jak wyposażenie placów zabaw i siłowni plenerowych, oraz boiska dla dzieci i młodzieży powinny być oddalone 10 m od okien pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, od linii rozgraniczających ulicę oraz od miejsc gromadzenia odpadów.

UWAGA! W przypadku wariantu rozszerzonego, zawierającego plac zabaw, na stronach Ministerstwa Sportu zamieszczono podpunkt, że wymagane jest minimum ogrodzenie placu zabaw. Należy dodać, że plac zabaw i tak powinien być odgrodzony od siłowni plenerowej, co zapisano w normie określającej wymagania bezpieczeństwa dla urządzeń siłowych PN-EN 16630. Nie jest więc właściwe zastosowanie wyłącznie ogrodzenia całej strefy zawierającej siłownię i plac zabaw, potrzebne jest dodatkowe odgrodzenie samego placu.

Wszystkie niezbędne informacje o planowanej inwestycji powinien zawierać projekt, a jego uproszczona wersja powinna być dołączona do zgłoszenia robót budowlanych przed rozpoczęciem prac.

Krok 2. Wyposażenie.

Na etapie projektowania przede wszystkim zastanawiamy się nad doborem wyposażenia. To wyposażenie powinno spełniać odpowiednie normy bezpieczeństwa:
•    PN-EN 16630 to norma określająca wymagania bezpieczeństwa wyposażenia siłowni plenerowych.
•    PN-EN 1176 to wieloczęściowa norma określająca wymagania bezpieczeństwa dla urządzeń zabawowych, w tym trampolin

(UWAGA: nie należy stosować trampolin ogrodowych produkowanych zgodnie z normą zabawkową PN-EN 71-14).
Standardowym i wymaganym w normach wyposażeniem jest także regulamin, osobny dla siłowni i osobny dla placu zabaw.
Na etapie zbierania ofert i podpisywania umowy należy wymagać od wykonawcy dostawy wyposażenia spełniającego odpowiednie normy. Najlepiej jak poświadczy spełnienie tych wymagań przez przedłożenie certyfikatów. Gdy nie zastrzeżemy tego na etapie zamówienia możemy wymagać przedłożenia przynajmniej deklaracji zgodności – jest to dokument mniej wiarygodny niż certyfikat, bo wystawia go sam dostawca lub producent. Certyfikat powinien być wydany przez jednostkę niezależną wobec wykonawcy, jednak zarówno certyfikat jak i deklaracja zgodności mają status atestu i od strony formalnej oba  dokumenty spełniają wymagania przepisów oświatowych obowiązujących np. szkoły.

Krok 3. Nawierzchnia.

Norma PN-EN 1176 ma tytuł „Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie”. To jasno pokazuje, że bezpieczeństwo miejsc zabaw nie polega tylko na zakupie certyfikowanych urządzeń, konieczne jest też zastosowanie odpowiedniej nawierzchni. Także w normie określającej wymagania bezpieczeństwa siłowni zamieszczono wymagania względem nawierzchni, jednak w praktyce mają one zastosowanie tylko przy wyższych urządzeniach do ćwiczeń. W przypadku urządzeń na place zabaw zdecydowanie częściej powinniśmy stosować nawierzchnie amortyzujące. Mogą one być wykonane z materiałów naturalnych lub syntetycznych, a szczegółowe informacje w tym zakresie powinien dostarczyć producent lub dystrybutor wyposażenia. Planując wykonanie nawierzchni wymagającej korytowania terenu nie warto wywozić ziemi z wykopu, którą można wykorzystać do urozmaicenia ukształtowania terenu. Z pewnością spodoba się to dzieciom. Trzeba jednak zadbać, aby na drodze zbiegania lub zjeżdżania na sankach nie znalazły się elementy wyposażenia i ogrodzenie.

Krok 4. Odbiór.

Dzieci nie bawią się na certyfikatach – ta sentencja wyrażona przez jednego z inspektorów CKPZ ma uczulić inwestora na to, że przedłożenie przez wykonawcę atesty nie gwarantują bezpieczeństwa obiektu w praktyce. Błędy w realizacji mogą być popełnione na etapie projektu, atestacji, produkcji, transportu i montażu. Dlatego też w normie od placów zabaw wpisane jest wykonanie kontroli pomontażowej mającej na celu weryfikację zgodności placu zabaw z normami bezpieczeństwa jeszcze przed udostępnieniem go dla użytkowników. W przypadku siłowni plenerowych nie jest to obligatoryjne, ale może zabezpieczyć inwestora przed przyjęciem do użytkowania i zapłaceniem za obiekt niespełniający odpowiednich wymogów.

Krok 5. Użytkowanie.

Jednostka inspekcyjna przeprowadzająca kontrolę pomontażową przyjmuje na siebie dużą część odpowiedzialności za bezpieczeństwo obiektu. Jednak już od pierwszego dnia użytkowania coraz więcej tej odpowiedzialności przechodzi na zarządcę terenu, który powinien dbać o jego utrzymanie. Zarówno norma dla placów zabaw, jak i dla siłowni plenerowych określa, że tego typu obiekty powinny być odpowiednio kontrolowane i konserwowane. Dla placów zabaw powinien być prowadzony odpowiedni dziennik, gdzie odnotowuje się zarówno przeglądy, jak również czynności naprawcze i wypadki. Ma to na celu zabezpieczenie przed zbytnim pogorszeniem się stanu wyposażenia i nawierzchni. Przy odpowiedniej konserwacji wymarzona OSA może dobrze służyć przez 10-20 lat.

Rolą inwestora jest zadbanie o prawidłowy przebieg procesu inwestycji a potem dbałość o bezpieczne utrzymanie obiektu. Czy to gwarantuje, że na obiekcie nie dojdzie do żadnego wypadku? Otóż nie, bo zawsze tam, gdzie jest ruch, wysokość i wysiłek fizyczny może dojść do większych lub mniejszych urazów. Takie realistyczne podejście zostało wyrażone nawet w treści norm. Gdy jednak podejmujemy właściwe kroki, by zapobiec wypadkowi, to nie będziemy za nie odpowiadali i powinny być one być traktowane jako nieszczęśliwe zdarzenie, nieszczęśliwe, ale przypadkowe.

Autor: Dominik Berliński